چرم مشهد در مسیر حرکت به سوی مُدِ پایدار
مردم بیشتر از همیشه در مورد تاثیر زیست‌محیطی و اجتماعی برندهایی که خریداری می‌کنند، آگاه شده‌اند. دوام، طول عمر و قابلیت بازیافت چرم به‌عنوان یک محصول طبیعی توسط قوانین و استانداردهای کیفی در بسیاری از کشورها حمایت می‌شود تا اطمینان حاصل شود که پایداری این محصول در طول تولید رعایت خواهد شد. در کلِ فرایند تولید، از جمله تامین مواد اولیه، دباغی، دوخت چرم و بسته‌بندی و ارسال محصولات نهایی به مشتریان، چرم پایدار با در نظر گرفتن سیاره زمین و مردم ساخته می‌شود. در این مقاله از بلاگ چرم مشهد به تعریف چرم پایدار و نقش کارخانه چرم مشهد در تولید محصولات چرمی پایدار می‌پردازیم.
چرم پایدار چیست؟
چرم پایدار محصولی است که در آن حیوانات با هدف استفاده صریح از چرم برای تولید محصولات مختلف، پرورش نیافته باشند. بلکه آن‌ها در درجه اول، یکی از حیوانات مزرعه هستند. اینکه چرم از چه منبعی خریداری شود، تاثیر زیادی روی ماهیت پایداری آن خواهد داشت. زمانی‌که چرم به‌صورت پایدار تولید شود، در نهایت ضایعات کاهش پیدا کرده و میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای نیز کاهش می‌یابد.
در تولید چرم پایدار، حیوانات به‌منظور تولید چرم پرورش داده نمی‌شوند. به عبارت ساده‌تر، چرم محصول جانبی کشاورزی محلی خواهد بود. تامین چرم از حیواناتی که از ابتدا با هدف تامین گوشت پرورش داده می‌شوند به دایره اقتصاد کمک می‌کند تا تنها هدف تولید پوست نباشد، بلکه نیاز اولیه مردم نیز برطرف شود.
دلایل اهمیت تولید چرم پایدار
تولید محصولات چرمی فرایند پیچیده‌ای دارد که شامل استفاده از مواد شیمیایی و منابع مختلفی مانند آب، انرژی و مواد خام است. فرایند تولید چرم سنتی به ایجاد چندین مشکل زیست‌محیطی مانند آلودگی هوا، آلودگی آب و جنگل‌زدایی منجر می‌شود و اثرات بسیار نامطلوبی روی تنوع زیستی و تغییرات آب‌وهوایی نیز خواهد داشت. در سال 2019 سازمان UNDIO از نظر معنای پایداری، حوزه‌های زیر را در صنعت چرم برای تولید چرم پایدار تعریف کرده است.
- منابع (پوست، مواد شیمیایی، آب و انرژی)
- انتشار گازهای گلخانه‌ای در طول فرایند تولید
- ضایعات جامد، مایع و گاز
- کیفیت و جذابیت محصول نهایی
- دوام
- استفاده از محصول حتی پس از پایان عمر آن
تولید چرم پایدار همچنین به رفتار انسانی با حیوانات، شیوه‌های کار منصفانه و شفافیت در زنجیرۀ تامین نیز بستگی دارد.
نحوه تهیه چرم پایدار
تولید چرم پایدار به استفاده از روش‌‌هایی اطلاق می‌شود که اثرات منفی روی محیط‌زیست را بهحداقل رسانده و مسئولیت‌های اخلاقی و اجتماعی را در اولویت قرار دهند. این کار می‌تواند شامل موارد زیر باشد.
- کاهش مصرف آب
- استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر
- بهحداقل رساندن استفاده از مواد شیمیایی مضر
- جایگزینی مواد گیاهی در دباغی
- کاهش میزان ضایعات (جامد، مایع و گاز)
- کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای
- تصفیه آب و استفاده مجدد از آن در فرایند تولید
- بازیافت یا استفاده مجدد از زباله‌ها و ضایعات
در فرایند تولید چرم پایدار، شیوه‌های سازگار با محیط‌زیست اتخاذ می‌شود که در وهله اول به‌مفهوم بهحداقل رساندن استفاده از مواد شیمیایی و کاهش مصرف آب و انرژی است. بنابراین یکی از اصلی‌ترین مزایای تولید چرم پایدار، کاهش آلودگی خواهد بود. در فرایندهای تولید چرم پایدار یا چرم سازگار با محیط‌زیست از مواد طبیعی و زیست‌تخریب‌پذیر استفاده می‌شود تا مضرات استفاده از مواد شیمیایی کاهش پیدا کند.
استفاده از مواد سازگار با محیط‌زیست
استفاده از مواد طبیعی و زیرتخریب‌پذیر منجر به کاهش استفاده از مواد شیمیایی مضر شده و شیوه‌های پایداری چرم را ترویج می‌کند.
استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر
استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی و انرژی باد با کاهش انتشار کربن به ارتقای پایداری صنعت چرم کمک می‌کند.
تصفیه آب مصرفی
استفاده از تجهیزات تصفیه آب مصرفی به کاهش مصرف آب در طی فرایند تولید چرم کمک کرده و در نتیجه منابع آبی حفظ خواهند شد.
بازیافت و کاهش زباله
استفاده از تکنیک‌های بازیافت و کاهش ضایعات کمک می‌کند تا میزان ضایعات تولید شده در طول فرایند تولید چرم به حداقل مقدار ممکن برسد.
قابلیت ردیابی و شفافیت زنجیرۀ تامین
پیاده‌سازی سیستم‌های ردیابی که نشان می‌دهد زنجیرۀ تامین چرم و مواد خام از چه منبعی بوده، می‌تواند فرایند تولید چرم را به‌طور مسئولانه‌ای بهبود دهد و در نتیجه محصولات تولیدی به‌صورت اخلاقی و پایدار تولید می‌شوند.
استفاده از مواد چرمی جایگزین
استفاده از مواد چرمی جایگزین مانند چرم‌های گیاهی توانسته گزینه‌های پایداری در تولید چرم را ارائه کند که اثرات زیست‌محیطی تولید سنتی آن را کاهش خواهد داد.
چرم پایدار در کارخانه چرم مشهد
فرایند تولید محصولات سازگار با محیط‌زیست یا چرم پایدار در کارخانه چرم مشهد از مواد اولیه گرفته تا تولید چرم، دباغی، رنگ‌رزی و ... تا بسته‌بندی نهایی محصول ادامه دارد. بنابراین روند تولید محصولات چرمی در این مجموعه، کمترین میزان آسیب را به محیط‌زیست وارد می‌کند.
چرم مشهد همواره به‌دنبال رفع موانع و تقویت زیرساخت‌های چرخۀ تامین، تولید و توزیع بوده است. توجه به این موارد است که باعث پیشرفت این مجموعه در حوزه تولید محصولات چرمی در سطح کشور شده و حتی راه را برای ورود به عرصه جهانی هموارتر کرده است.
با توجه به اینکه رهاسازی پوست دام به‌دلیل افزایش چشمگیر تولید دی‌اکسیدکربن و گازهای گلخانه‌ای، یک تهدید زیست‌محیطی و مخرب محسوب می‌شود، کارخانه چرم مشهد به‌عنوان یکی از برندهای برتر و شناخته‌شده در این صنعت با دارا بودن زنجیرۀ تامین صفر تا صدی تهیه کامل و تولید چرم و محصولات چرمی، این تهدید بزرگ را به فرصتی طلایی تبدیل کرده است. در نتیجه پوست حاصل از ضبح اسلامی حیواناتی که تنها برای تامین گوشت پرورش داده شده‌اند را به محصولات مرغوب چرمی تبدیل می‌کند. به‌این‌ترتیب چرم مشهد فرایند تولید خود را در چرخه‌ای پایدار ادامه خواهد داد، چرخه‌ای که نه تنها به محیط‌زیست آسیبی وارد نمی‌کند بلکه به مسئولیت اخلاقی خود نیز پایبند است.
نحوه تولید چرم پایدار در کارخانه چرم مشهد
تولید چرم پایدار در کارخانه چرم مشهد شامل بخش‌های مختلفی است که در ادامه بررسی خواهند شد. توجه کنید که تنها استفاده از پوست حاصل از حیوانات پرورش یافته برای گوشت به‌مفهوم داشتن روندی پایدار در تولید چرم نیست.
زنجیرۀ تامین پایدار، تجارت خوب، اخلاق خوب
یکی از اصلی‌ترین بخش‌ها در تولید چرم پایدار، تامین مواد اولیه، یعنی پوست است. در چرم پایدار تلاش می‌شود تا پوست حیواناتی برای دباغی و تولید محصولات مختلف چرمی استفاده شود که هدف از پرورش آن‌ها، پوست این حیوانات نیست.
روش‌های دباغی در چرم مشهد
از گذشته‌های دور تا امروز، روش‌ها و مواد مختلفی برای دباغی پوست و تولید چرم مرسوم بوده‌اند. روش‌های دباغی مورد استفاده معمولا به 2 دستۀ، دباغی با مواد شیمیایی و دباغی با مواد گیاهی تقسیم می‌شوند.
دباغی با مواد گیاهی یکی از روش‌های سنتی و البته کم‌خطر برای محیط‌زیست در صنعت چرم است که چرم حاصل از آن دارای ویژگی‌های خاص و منحصربه‌فردی است. اما در برخی موارد که نیاز به تولید چرمی مرغوب، عایق و با انعطاف‌پذیری بالا مدنظر باشد باید روش مدرن‌تری مانند دباغی با مواد شیمیایی بکار رود.
پروسه بازیافت یا ردپای محیطی دباغی
تاثیرات جهانی تولید چرم بسیار بیشتر از آن است که تصورش را می‌کنید. برخی از بزرگ‌ترین نگرانی‌های تولید چرم طبیعی به شرح زیر هستند.
- استفاده از منابع آب
- جنگل‌زدایی
- انتشار گازهای گلخانه‌ای
- ضایعات غیرقابل بازیافت
روند دباغی و چرم‌سازی شامل استفاده از ترکیبات شیمیایی و آلی است که به‌مرور زمان تاثیرات مخربی روی محیط‌زیست دارند. مواد شیمیایی مورد استفاده از تولید چرم باعث افزایش سطح BOD، COD و سطح کل مواد جامد محلول در آب خواهد شد که به‌مفهوم آلودگی وسیع آب است. تصفیه آب یکی از موارد کلیدی در طراحی سیستم تصفیه در کارخانه چرم مشهد است، زیرا آب مصرفی در طول فرایند تولید چرم با مواد زیر آلوده خواهد شد.
- مواد معلق و چربی
- بار آلی
- پشم، مو، چربی و گوشت
- کروم
- رسوب مواد معدنی
- مواد اسیدی و قلیایی
با توجه به میزان آلودگی ناشی از پساب فرایند دباغی، شهرک چرم مشهد به‌عنوان دوست‌دار محیط‌زیست، از روش‌های تصفیه پساب چرم‌سازی استفاده می‌کند. این کار مستلزم بکارگیری پکیج‌های تصفیه فاضلاب دباغی بوده که در آن کلیه فرایندهای زیر انجام می‌شود.
- آشغال‌گیری با فیلتر
- چربی‌گیری
- ته‌نشین‌سازی اولیه
- متعادل‌سازی PH
- تصفیه هوازی
- ته‌نشین‌سازی ثانویه
آماده‌سازی و بسته‌بندی
غیر از چرمی که از زنجیرۀ تامینِ قابل پیگیری و شفاف تامین شده و همین‌طور تصفیه آب در فرایند تولید چرم در کارخانه چرم مشهد، این مجموعه در راستای حرکت در مسیر مُدِ پایدار یا همان چرم پایدار، چندین سال است که دکمه‌ها و برچسب‌های دوست‌دار محیط‌زیست تولید می‌کند. این دکمه‌ها و برچسب‌ها از هسته میوه درخت نخل و پوست نارگیل تهیه می‌شوند و زیست‌تخریب‌پذیر خواهند بود بنابراین هیچ‌گونه آلودگی برای محیط‌زیست نخواهند داشت.
جمع‌بندی
چرم پایدار یا به‌عبارتی چرم سازگار با محیط‌زیست یا چرم دوست‌دار محیط زیست، اصطلاحی تجاری برای توصیف چرمی است که در فرایند تولید آن از روش‌های مختلف زیست‌محیطی یا دوست‌دار حیوانات استفاده شده است. این فرایندها شامل زنجیرۀ تامین شفاف، استفاده از پوست حیوانات پرورش‌یافته برای گوشت، تصفیه آب، بازیافت مواد و روش‌های بسته‌بندی است. چرم مشهد به‌عنوان مجموعه‌ای پیش‌رو تلاش کرده تا با ایجاد تصفیه‌خانه و استفاده از مواد طبیعی و زیست‌تخریب‌پذیر در فرایند تولید چرم، خرید پوست حیوانات پرورش‌یافته برای گوشت و بهبود فرایندهای بازیافت، رسالت خود را در تولید چرم پایدار اجرا کند.
